Bilindiği üzere; Faaliyetleri sonucunda çevre kirliliğine sebebiyet verebilecek sanayi tesislerinin, Çevre Mevzuatı kapsamında yaptırmakla yükümlü oldukları ölçüm, analiz ve raporlama işlemlerinin, Bakanlıkça yetki verilen Çevre Laboratuvarları tarafından, tarafsız ve doğru bir şekilde yapılması amacıyla hazırlanan Merkezi Laboratuvar Belirleme Sistemi (MELBES), 16 Şubat 2019 tarihi itibari ile hayata geçirilmiştir.
MELBES‘nin uygulamaya geçtiği tarihten günümüze kadar geçen sürede; Laboratuvarlar, Sektör temsilcileri ve Danışman firmalar tarafından iletilen görüş ve öneriler, mevzuat uygulamaları hakkındaki sorular, uygulamada eşleşen taraflar arasında yaşanan anlaşmazlıklar ve tespit edilen uygunsuzluk ve eksiklikler, Bakanlığımızca değerlendirilmiş olup, ilgili Bakanlık Birimleri’nin de görüşleri alınarak aşağıda maddeler halinde belirtilen hususların duyurulmasına ihtiyaç duyulmuştur.
Bu doğrultuda; çevre mevzuatı kapsamında yapılan tüm iş ve işlemlerde, ilgili mevzuatta belirtilen süreleri aşmamak, Bakanlığa sunulacak ve izin, izleme, teyit amacıyla değerlendirilecek raporlarda gecikmeye sebep olmamak ve ölçüm/analiz talebinde bulunan tesisi mağdur etmemek amacıyla; aşağıda belirtilen hususlara azami dikkat gösterilmesi, aksi takdirde laboratuvarlara, 25 Aralık 2013 tarih ve 28862 sayılı Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarları Yeterlik Yönetmeliği’ nin ilgili Maddesi gereğince, tespit edilen her bir uygunsuzluk için ceza puanı uygulanacağı önemle duyurulur.
1. Emisyon Hakkındaki Uygulamalar
İzne tabi tesislerin Emisyon Teyit ölçümlerinin zamanında yapılabilmesi için ölçüm taleplerinin; ilk ölçümün istendiği tarihten (tesisin büyüklüğü ve ölçülecek parametrelerin sayısı gibi hususlar ilgililerce dikkate alınarak) en az 30 gün önce MELBES sisteminden oluşturulması gerekmektedir. Tesislerde emisyon ölçüm yerlerinin ölçüme uygun hale getirilmesi ve tehlike yaratmayacak biçimde ölçüm yapmaya uygun, kolayca ulaşılabilir ve ölçüm için gerekli bağlantıları yapmaya imkan verecek şekilde işletme/tesis yetkililerince hazırlanması gereklidir.
MELBES sisteminden atanan laboratuvarların, atama tarihinden itibaren, hem “Teyit” ölçümleri hem de “Çevre İzni” başvurusunda kullanılacak emisyon/imisyon ölçüm raporu için, ilgili tesisten daha geç bir tarihte ölçümlere başlanması yönünde bir talep olmaması durumunda, en geç 20 gün içerisinde tesis yetkilileri ile görüşerek ilk ölçümlere başlaması gereklidir.
Laboratuvarın, iş yoğunluğu, ölçüm/analiz personeli eksikliği veya ölçüm yapılan tesisin uzaklığı gibi nedenlerle ölçümlerde gecikme söz konusu olmaması ve tesisin mağdur edilmemesi için, atanan iş için ölçümleri zamanında gerçekleştiremeyecek ise "Laboratuvar onayı bekleniyor" aşamasında talebi “Reddetmesi” gereklidir.
Kabul edilen işlerde; laboratuvar ile tesis arasında işe dair bir sözleşme imzalanacak ve bu sözleşmede işin, başlatılmasından itibaren süreç dâhilinde karşılaşılabilecek makul gerekçeler dışında, ölçümlerde devamlılığın sağlanması ve tesisçe talep edilen süre içerisinde tamamlanması hususları imza altına alınacaktır.
Sözleşmede, emisyon ölçümlerinin planlanması ( hangi kaynakta ne zaman hangi parametrenin ölçüleceği vb.) yapılarak, tesis ve laboratuvar arasında mutabakata varılacaktır. Mutabakata varılan tarihlerde, ilgili kaynağa bağlı üniteleri tam kapasite çalıştırmak ve numune alma noktalarını uygun hale getirmek ilgili sanayi tesislerinin, numune alma noktaları uygun hale getirilerek, tam kapasite çalışan ünitelerde ölçümleri süresi içerisinde tamamlamak ise laboratuvarların sorumluluğunda olup, Sözleşmede tarafların bu ve bunun gibi sorumlulukları da açıkça belirtilecektir. Laboratuvar atama tarihinden itibaren tesis ile görüşerek mutabakata varılan sözleşmede, ilgili tesis tarafından daha geç bir tarih belirtilmediği sürece, en geç 20 gün içerisinde ölçümlere başlamış olacak ve tesisle yapılan sözleşme çerçevesinde hareket edilerek işin tamamlanması sağlanacaktır.
Taraflar arasında ölçüm işinin bitirilmesi hakkında uyuşmazlık durumunda, Laboratuvarın işini; yoğunluk sebebiyle, keyfi olarak veya Bakanlıkça uygun bulunmayan bir gerekçe ile planlanan sürede gerçekleştirmediğinin tespit edilmesi halinde, Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarları Yeterlik Yönetmeliğin ilgili maddesi gereğince söz konusu laboratuvara yaptırım uygulanacaktır. Bakanlık, süreç değerlendirmesinde, yapılan sözleşmeye uygunluk konusunu göz önünde bulunduracak, olup ölçümlerin gecikmesinin ilgili tesisten kaynaklandığının tespiti halinde ise, Çevre Mevzuatının ilgili hükümlerine uygun olarak ilgili tesise idari yaptırım uygulanacaktır.
Tarafların yapılan sözleşmeye uyma konusunda azami gayreti göstermeleri gerekli olup, buna rağmen sözleşmeye aykırılık durumunda, tarafların bu duruma ilişkin Bakanlığımıza sunmuş oldukları kanıtlara göre sorumlular belirlenecektir.
2. İç İzleme Analizleri
10.10.2009 tarihli ve 27372 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği Numune Alma ve Analiz Metodları Tebliği'nin 4 üncü maddesinin 3 üncü bendinde "Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği tablolarında tanımlanan sektörler, atıksularında veya arıtma tesislerinin çıkış sularında atıksu deşarjı ve/veya derin deniz deşarjı konulu çevre izin belgesi eklerinde belirtilen aralıklarla numune almakla, ölçüm ve analiz yapmak suretiyle kontrol etmekle, atıksuların özellik ve miktarlarına ilişkin bilgileri sürekli veya belli aralıklara belirlemek ve belgelemekle yükümlüdürler." hükmü yer almakta olup debi değerlerine bağlı olarak numune alma sıklıkları Tebliğde yer alan Tablo 1 ile belirlenmiştir. Bu bağlamda; iç izleme numunelerinin Tablo 1' de belirlenen sıklıklarda alınması ve gerekli analizlerin yapılması hususunda sorumlu laboratuvarlar ve tesis yetkilileri tarafından gerekli işlemlerin zamanında ve titizlikle yürütülmesi gerekmektedir.
Ayrıca numune almada veya raporlamada (laboratuvarın iş yoğunluğu, ölçüm/analiz personeli eksikliği veya ölçüm yapılan tesisin uzaklığı gibi nedenler ile) gecikme söz konusu olmaması ve tesisin mağdur edilmemesi için, laboratuvarın, atanan işi zamanında gerçekleştiremeyecek ise "laboratuvar onayı bekleniyor" aşamasında talebi “Reddetmesi” gerekmektedir. Laboratuvarın talebi onayladıktan sonra tarafına atanan işi keyfi olarak veya yoğunluk sebebiyle planlanan sürede gerçekleştiremediğinin tespit edilmesi halinde Yönetmeliğin ilgili Maddesi gereğince söz konusu laboratuvara ceza puanı uygulanacaktır.
10.10.2009 tarihli ve 27372 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Numune Alma ve Analiz Metotları Tebliği'nin "İlkeler" başlıklı 4 üncü maddesinde "(13) İç izlemede alınan numunenin uygun çıkmaması durumunda (Değişik ibare:RG-7/10/2020-31267) Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne bilgi verilir ve numune alma tarihini takip eden on iş günü içerisinde iki numune daha alınarak, üç analiz sonucunun ortalaması alınır. Ortalamanın standartları sağlaması halinde cezai işlem uygulanmaz" hükmü yer almaktadır.
Söz konusu hükmün uygulanması ile ilgili olarak gerek çevre laboratuvarlarından gerekse de Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerinden Bakanlığımıza intikal eden bazı geri bildirimlerde, özellikle "numune alma tarihini takip eden on iş günü" ibaresine bağlı olarak bir takım sıkıntılar yaşandığı ve numunenin alınması, analiz edilmesi, sonuçların değerlendirilmesi, ilgili numunenin fatura edilmesi, faturanın ödenmesi, raporun basıma hazırlanması, uygun çıkmayan numunelerin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerine resmi yazı ile bildirilmesi gibi süreçler ve ayrıca farklı parametrelerin analiz sürelerinin de farklı olması gibi sebeplerden dolayı, tebliğde belirtilen on günlük süre sınırına uyulmasında ciddi zorluklarla karşılaşıldığı belirtilmektedir. Bu itibarla, bahse konu sıkıntılar ile ilgili olarak Bakanlığımız Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından, Çevre ve Şehircilik İl müdürlüklerine; “Analiz-raporlama süreçlerinde yaşanan teknik ve idari gecikmeler sebebiyle ilgili hükmün uygulanmasında yaşanan aksaklıkların önlenmesi amacıyla, iç izlemede alınan numunenin uygun çıkmaması durumunda ilk numune alma tarihi yerine rapor tarihi baz alınarak, rapor tarihini takip eden on iş günü içerisinde iki numune daha alınarak üç analiz sonucunun ortalamasına göre işlem yapılması” nın uygun mütalaa edildiği resmi yazı ile bildirilmiştir.
Buna göre; ilk numunenin analiz sonucunun uygun çıkmaması durumunda, ilk numunenin rapor tarihi baz alınarak, laboratuvarın MELBES üzerinden güncelleme yapılması ve on iş günü içerisinde iki numune daha alınması ve üç analiz sonucunun ortalamasına göre işlem yapılması gerekmektedir. Ayrıca, ilgili mevzuatta belirtilen sürelere uygun hareket ederken, tesisten analiz ücretin alınamaması gerekçesi ile diğer iki numune için beklenilmemesi ve işin tamamının yani üç numunede gerçekleştirilen analizlerin sonuçlandırılmasından sonra, analiz ücretinin ilgili tesis tarafından ödenmesi gerekmektedir. Belirtilen sürecin tarif edildiği şekilde tamamlanmadığının tespit edilmesi halinde Yönetmeliğin ilgili Maddesi gereğince söz konusu laboratuvara ceza puanı uygulanacaktır.
